12 zasad skutecznej lekcji. Zasada 1: kierowanie uwagą

Wszyscy „głowimy się” nad tym, jak uczyć skutecznie. Szukamy narzędzi, technik, udajemy się na dziesiątki szkoleń. I jest to wspaniałe! Rozwój – to jest to! Ważne jednak, aby nie zapomnieć o tym, co tak fundamentalne, że aż nieraz wydaje się banalne, oklepane, jakieś takie przestarzałe.

A jednak! Miejscem pracy nauczyciela jest…..! 100 punktów dla tego, kto poprawnie dokończy zdanie – tak, jak autor ma na myśli J MÓZG naszego ucznia!!!!! Tak, tak. Nie szkoła, nie sala lekcyjna, nie uniwersytet, ale MÓZG. No już widzę miny niektórych: a ta znowu to samo J tak, tak-to samo, bo to fundament.

Przez najbliższych 12 wpisów przyglądać się będziemy 12 krokom ku efektywnym lekcjom. Pierwszy z nim: KIEROWANIE UWAGĄ UCZNIÓW. Ale zanim pogmeramy w mózgach uczniowskich, zajrzyjmy do naszych własnych.

Do dzieła zatem.

ZADANIE NA TU I TERAZ:

1. Najpierw przyjrzyj się uważnie miejscu, w którym się znajdujesz. Następnie zamknij na chwilę oczy. Co widziałeś po zamknięciu oczu?
2. A teraz posłuchaj fragmentu utworu – najlepiej przy zamkniętych oczach. A teraz wsłuchaj się w ciszę. Co słyszysz?

 

Pamięć sensoryczna, czyli ultrakrótka

Przypuszczam, że po zamknięciu oczu widziałeś jeszcze przez krótką chwilę obraz, na który patrzyłeś przed ich zamknięciem. A po ustaniu muzyki jeszcze przez chwilę ją słyszałeś. To nic innego, jak przykłady działania pamięci sensorycznej, czyli ultrakrótkiej.

Nie wiem, czy wiesz, że ma ona ogromną pojemność, ale informacje są w niej przechowywane bardzo krótko: od 0,5 s do 1 s info wzrokowe, ok. 2 s info słuchowe. Po tym czasie zostają one zapomniane bezpowrotnie. Do czego ma ona zatem służyć? Jaki jest sens jej działania?

A no służyć ma do tego, aby przenosić informacje do pamięci krótkotrwałej, a następnie długotrwałej, bo tylko wtedy zostaną zapamiętane i będziemy mieć szanse na ich odtwarzanie, czyli przypominanie sobie. Powiedzmy sobie obrazowo, to taki PRZEDSIONEK PAMIĘCI. Nie da się go ominąć w drodze w głąb efektywności.

ZWRÓĆ UWAGĘ!

Jednak, aby informacja przeszła z pamięci sensorycznej do krótkotrwałej musi zostać spełniony jedne podstawowy warunek: MUSIMY ZWRÓCIĆ NA NIĄ UWAGĘ. To podstawa trwałego zapamiętania. Jeśli jakaś informacja umknie naszej uwadze, zostanie zapomniana. To dlatego problemy z koncentracją uwagi są jedną z najważniejszych przyczyn problemów z pamięcią, a podstawą doskonalenia pamięci jest nabycie umiejętności właściwego koncentrowania uwagi. Brzmi skomplikowanie, ale wcale takowym nie jest.

Ten mechanizm znasz autopsji. Ile razy wyszedłeś z domu i zastanawiałeś się, czy wyłączyłeś żelazko lub zamknąłeś drzwi na klucz J Dlaczego nie pamiętasz? Ponieważ zrobiłeś to odruchowo, nie skupiając się na wykonywanej czynności. Neurobadacze, których fanką jestem, mówią wręcz, że nie istnieje zjawisko złej pamięci, a tylko braku uwagi.

Ćwiczenie:

Kiedy jutro będziesz przemierzać drogę do pracy, bez względu na formę transportu, którą wybierzesz, postaraj się znaleźć co najmniej 10 szczegółów, których do tej pory nie dostrzegałeś.

Choć wydaje się nam, że świetnie znamy drogę do pracy, to okaże się, że zauważymy mnóstwo nowych elementów. Czy nie było ich tam wcześniej? Były – tylko nie zwróciliśmy na nie naszej uwagi. Mam nadzieję, że to ćwiczenie przypomni wam, jak wiele zależy od uwagi i uważności.

ROLA NAUCZYCIELA: umiejętne kierowanie uwagą własną i uczniów

Skoro bez zwrócenia uwagi na nowe informacje nie jest możliwe ich zapamiętanie, to rola nauczyciela polega na kierowaniu uwagi ucznia na te elementy, które są najistotniejsze. Jeśli tego nie zrobimy, to efekt jest do przewidzenia: bardzo prawdopodobnym jest, że uczeń zapamięta mało istotne treści, zamiast kluczowych. Sami przecież pamiętamy lekcje, z których poza zabawnymi anegdotami nie zostało zupełnie nic. Aby tak się nie stało potrzeba umiejętnego kierowania uwaga uczniów, w taki sposób, aby zauważali najważniejsze elementy naszego przekazu.

PRAKTYCZNA WSKAZÓWKA

Przygotowując zajęcia zastanów się, co jest najważniejsze, co chcesz, aby Twoi uczniowie zapamiętali? To nie jest łatwe, zwłaszcza w sytuacji, kiedy świetnie znasz się narzeczy i wszystko wydaje Ci się niezbędne. Sokratejski złoty środek: w doborze treści i narzędzi jest dla nas ocaleniem. Ustalajmy edukacyjne priorytety!

AKTYWNOŚĆ DO KWADRATU

Jak zatem kierować uwagą uczniów? Przede wszystkim mając na uwadze fakt, że jest to proces AKTYWNY. Dlaczego? Ponieważ chcemy, aby w sposób celowy i świadomy nasi uczniowie skupili uwagę na tym, a nie innym elemencie. Kierując uwaga uczniów, musisz ich ZACHĘCIC do tego wysiłku.

FILTR

Skupiając się na zajęciach, nasi słuchacze kierują uwagę na konkretne słowa i gesty nauczyciela, wyodrębniając je z chaosu otrzymywanych wrażeń. Uwaga działa więc niczym filtr, który przepuszcza określone bodźce płynące z narządów zmysłów i pomaga w wyborze reakcji na nie, a jednocześnie hamuje inne, aby uniknąć przeciążenia sensorycznego.

WROTA ŚWIADOMOŚCI

Uwaga pełni rolę zatem rolę wrót świadomości. Ze wszystkiego, co dzieje się wokół nas, jesteśmy świadomi jedynie tego, na czym skupimy uwagę. Wybierając jej przedmiot, opieramy się albo na jego uderzających właściwościach, albo na jego użyteczności dla naszych celów. Dzięki uwadze nasze spostrzeżenia mają dostęp do świadomości, mogą być zmagazynowane jako wspomnienia i świadomie odtworzone w razie potrzeby. Jeżeli chcemy więc coś zrozumieć i zapamiętać, musimy kierować naszą uwagę selektywnie, i to na jedno źródło informacji. Gdy bowiem źródeł informacji jest więcej, efektywność przetwarzania znacząco spada.

Na nasze szczęście umiejętność skupienia uwagi nie jest nam dana od urodzenia, lecz rozwija się stopniowo, wraz z dojrzewaniem układu nerwowego.

To na tyle teoretycznego wstępu. W następnym wpisie pojawią się praktyczne wskazówki, zdania i ćwiczenia.

Do następnego J!